languagelinks.org Blog

Mga sakop sa banay (family members)

Note:

1. “mga” marks the plural number for common nouns in Bisaya
2. “mga” precedes common nouns – or persons, things, places, events, etc
Examples: mga bata (children); mga inahan (mothers), mga tawo (people)
mga libro (books); mga sapatos (shoes); mga dulaan (toys)
mga tulonghaan/eskwelahan (schools); mga sinihan (moviehouses)
mga anibersaryo (anniversaries); mga pista (feast days)

3. “sakop” -member; syn., membro, miembro
4. “banay” -family; syn, pamilya

Mga sakop sa banay (Family Members):

1. amahan – father; vocative: Tatay; Papa; Daddy

2. inahan – mother; vocative: Nanay, Mama, Mommy

3. ginikanan – parent

4. igsoon -sibling

5. igsoong lalaki – brother
magulang nga lalaki – older brother; vocative, Manong, Nong

6. igsoong babaye- sister
magulang nga babaye -older sister; vocative, Manang, Nang

7. manghod – younger sibling

8. magulang – older sibling

9. ig-agaw – cousin

10. uyoan – uncle; vocative – Tiyo, Yoyo, Tito

11. iyaan – aunt; vocative -Tiya, Tita

12. pag-umangkon:
pag-umangkong babaye – niece
pag-umangkong lalaki -nephew

13. apohan – grandparent
apohang lalaki -grandfather; vocative – Lolo
apohang babaye – grandmother; vocative – Lola

14. apo – grandchild

15. umagad -son- or daughter-in-law

16. ambay -daughter-in-law

17. ugangan -parent-in-law

18. bayaw – brother- or sister-in-law

19. bilas -husband of wife’s sister

Ang pamilya ni Pedro. May tulo ka igsoon si Pedro:
ang iyang Manong Jose, Manang Iska, ug ang iyang
manghod nga si Lalay. Doktor si Jose, nars si Iska,
ug estudyante pa sila si Pedro ug Lalay.

Si Nora ang ilang inahan ug si Mario ang ilang amahan.

Word Builder – Bisaya

Kumusta kamong tanan!

We are going to begin a series on vocabulary building. Bisaya root words can produce
a lot of words. It would be fun building your vocabulary by association.

Let’s start with the word “Baláy”

1. baláy- house

Asa ang inyong balay?
Kana ang balay sa doktor.
Kadto ang balay nga tawhan
Kini ang among balay
Mao ba kini ang inyong balay?
Walay balay ang mga bata.
Kinahanglan nilag balay
Walay nada ang balay sa iyang igsoon.

2. balaybalay – provisional house, hut, shack

Gamay kaayo ang balaybalay
Para sa mga bisita kanang balay-balay
Nindot ang balaybalay sa mga bata
Dunay balaybalay duol sa suba

3. tagbaláy – owner of house

Kinsa ang tagbalay?
Wala dinhi ang tagbalay
Ayo, ayo, nia ba ang tagbalay?
Maayong Pasko, tagbalay!
Maayo kaayo ang tagbalay.
Walay sala ang tagbalay

4. kabalayán – group of houses; houses collectively

Duol sa kabalayan ang merkado
Didto sa kabalayan duol sa tampi sa suba

5. panimalay – household

Malipayon ang ilang panimalay
Walay ganahan sa gubot nga panimalay

6. panumbalay – going to a neighbor’s house; neighboring

Ayaw panumbalay

7. balayan – any empty shell used as house;

balayan sa pusporo (match container)
Bakante na ang balayan sa pusporo

-also base in some children’s play
like tago-tago (hide and seek), inapasa (catch-me-if-you-can)

Dagan paingon sa balayan
Wala kaabot sa balayan si Pedro

balayan – also a place where some animals like bees, stay

Kuyaw moduol sa balayan sa putyokan
Asa ang balayan sa putyokan?

Feel free to ask questions or comment on this posting by visiting my blog at http://blog.languagelinks.org
Next part is still on “balay”

Maayong pagtuon!

Kumusta kamong tanan? Kumusta ang inyong binisaya?
Kumusta ang inyong mga minahal sa kinabuhi?

Sugdan ta ning higayona ang pag-review sa mga verb nga atong
natun-an. Tan-awon ta ang root word nga “palít”

* palít – buy; purchase

Ang mga pormang berbo (verb) niini mao ang mosunod:

mopalit ; magpalit; mamalit – to buy; to purchase

* Mopalit siyag libro; Mipalit siyag libro.
* Magpalit ug pagkaon si Nena; Nagpalit si Pedro ug awto
* Mamalit ang mga maestra ug libro; Namalit ang mga maestrag libro

paliton, palitan, ipalit

* Paliton ba sa doktor ang awto?
* Gipalit na sa maestra ang libro
* Palitan ni Pedro ang iyang inahan ug balay
* Gipalitan na ni Pedro ang iyang inahan ug balay
* Ipalit ni Pedro ug balay ang iyang kwarta
* Gipalit na ni Pedro ug balay ang iyang kwarta

pagpalit; paliti, palita

* Pagpalit ug pansit; Ayaw pagpalit ug pansit
* Palita ang libro; Ayaw palita ang libro
* Paliti si Nanay ug tambal; Ayaw paliti si Nanay ug tambal

Noun derivatives:

* pinalit -things bought: Asa ang inyong mga pinalit?
* pumapalit, mamalitay –buyers: Sila ang mga pumapalit/mamalitay
* palaliton -merchandise : Mahal na kaayo ang mga palaliton karon
* palitanan -place for buying: Asa man ang palitanan sa tiket?
*

Please feel free to ask questions on these verb forms. Please cite Dr. Rubrico when you use
any of the materials above. Thank you.